In principe is er (volgens Hermann Erpf) een beperkt aantal mogelijkheden om met muzikaal materiaal om te gaan:
- hetzelfde blijven doen (herhaling); bijvoorbeeld een coupletlied
- veranderingen aanbrengen in wat je al aan het doen bent (variatie); bijvoorbeeld een thema met variaties
- duidelijk "iets anders" gaan doen (contrast); bijvoorbeeld een couplet afwisselen met een refrein
Door het gericht gebruik maken van beschikbare vormmiddelen kunnen de volgende (psychologische) vormprincipes worden onderscheiden:
- Herhaling vraagt om Contrast
- Contrast vraagt om Herhaling
- Herhaling maakt scheiding
- Contrast verbindt
De werking van deze principes is mee afhankelijk van de plaats in de compositie waar herhaling, variatie en contrast optreden.