Thema 2: Alexander Scriabin (1871-1915)

  1. Algemeen overzicht van de invloeden op S. in het zogenaamde "Zilveren Tijdperk" in Rusland (1880-1917) op het gebied van dichtkunst, filosofie, schilderkunst, theologie; het Russische "Fin de Siècle".
  2. Scriabin als persoon(lijkheid) 
  3. De ontwikkeling van zijn persoonlijke componeerstijl aan de hand van composities voor piano.

De vroege pianocomposities laten een duidelijke invloed van Chopin zien, in het componeren van mazurkas, preludes en etudes.

In kleinschalige werken is de ontwikkeling van Scriabins persoonlijke stijl goed te volgen. Hij start met een kleurrijk majeur-mineur idioom waarin allengs meer chromatiek wordt toegevoegd. Tevens is er een toenemend gebruik van ladderpatronen die wegbewegen van rechtoe-rechtaan majeur en mineur. In die zin wordt de tijd waarin hij werkt weerspiegeld: heletoonspatronen en octotonische ladders komen ook bij Scriabin voor.

Daarnaast is een bijzonder akkoord naar hem genoemd het zogenaamde "mystic chord" of "Prometheus chord":

Schermafbeelding 2023-02-21 om 12.14.50.png

Het akkoord komt vaak voor in het symfonisch gedicht "Prometheus: The Poem of Fire" (1911). Het ziet eruit als een combinatie van 2 reine kwarten, 2 overmatige kwarten (tritoni) en 1 verminderde kwart. We zullen bijzondere aandacht besteden aan de rol van de tritonus in akkoorden met een dominantfunctie.

Jim Samson vestigt in dit verband de aandacht op wat hij noemt de "3/7-unit" de tritonus tussen terts (3) en septiem (7) die we vinden in het dominantseptiemakkoord en de gealtereerde en geënharmoniseerde vormen daarvan, zoals German Sixth en French Sixth. 

 

Achtergrondmateriaal:

Samson J. (2002). Music in transition : a study of tonal expansion and atonality 1900-1920 (Reprinted). Dent.

Oxford History of Western Music Volume 4: blz. 199-229 (Richard Taruskin)

Oxford Music Online: https://doi-org.nlhhg.idm.oclc.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.25946, (artikel over Scriabin)

Cambridge Histories Online: Pople, A. (2001). Styles and languages around the turn of the century. In J. Samson (Ed.), The Cambridge History of Nineteenth-Century Music (The Cambridge History of Music, pp. 601-620). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CHOL9780521590174.022 

Richard Taruskin: Scriabin and the superhuman, een essay uit de bundel Taruskin R. (2001). Defining russia musically : historical and hermeneutical essays. Princeton Univ. Press.

 

Thema 3: Analyse van een liederencyclus, hoe pak je dat aan?

Het analyseren van liederen is een complexe bezigheid, omdat we te maken hebben met verschillende "betekenisvelden".

In interpretatie en uitvoering komt een driehoek van betekenisperspectieven tot stand: dichter, componist, uitvoerende. En laten we de luisteraar niet vergeten; ook die is actief betrokken. Wat voor een lied geldt, geldt in versterkte mate voor een liederencyclus; de betekenisvelden worden uitgebreid naar relaties tussen gedichten en liederen.

 

Achtergrondmateriaal:

Lewin D. (2006). Studies in music with text. Oxford University Press. (Part II: Schubert)

Youens S. (1991). Retracing a winter's journey : schubert's winterreise. Cornell Univ. Press.

Bostridge I. & Waa F. van der. (2016). Schuberts winterreise : een meesterwerk ontleed. Hollands Diep.

 

daarnaast eventueel:

Youens S. (2011). Heinrich heine and the lied. Cambridge Univ Press.

Youens S. (2000). Hugo wolf and his Mœrike songs (Online-ausg). Cambridge University Press. Retrieved February 22 2023 from https://doi.org/10.1017/CBO9780511481970.