In principe is er (volgens Hermann Erpf) een beperkt aantal mogelijkheden om met muzikaal materiaal om te gaan:

• hetzelfde blijven doen (herhaling); bijvoorbeeld een coupletlied
• veranderingen aanbrengen in wat je al aan het doen bent (variatie); bijvoorbeeld een thema met variaties
• duidelijk "iets anders" gaan doen (contrast); bijvoorbeeld een couplet afwisselen met een refrein

Door het gericht gebruik maken van beschikbare vormmiddelen kunnen de volgende (psychologische) vormprincipes worden onderscheiden:

• Herhaling vraagt om Contrast
• Contrast vraagt om Herhaling
• Herhaling maakt scheiding
• Contrast verbindt

De werking van deze principes is mee afhankelijk van de plaats in de compositie waar herhaling, variatie en contrast optreden.